Quan điểm về thuộc hàng thừa kế thứ nhất hay thứ hai

Ông A chết để lại di sản thừa kế cho hai người còn là ông B và Ông C (ngoài B và C thì ông A không còn người thừa kế nào khác). Do ông B chết trước ông A nên phát sinh thừa kế thế vị cho con của ông B là X. Ông C hiện đang ở nước ngoài và không muốn nhận thừa kế nên lập Văn bản từ chối nhận di sản. Giải quyết hồ sơ di sản thừa kế này và có 2 quan điểm sau:

Quan điểm thứ nhất: X được hưởng toàn bộ di sản do ông A chết để lại.

Điều 620 Bộ luật Dân sự 2015 quy định về từ chối nhận di sản như sau:

- Người thừa kế có quyền từ chối nhận di sản, trừ trường hợp việc từ chối nhằm trốn tránh việc thực hiện nghĩa vụ tài sản của mình đối với người khác.

- Việc từ chối nhận di sản phải được lập thành văn bản và gửi đến người quản lý di sản, những người thừa kế khác, người được giao nhiệm vụ phân chia di sản để biết.

- Việc từ chối nhận di sản phải được thể hiện trước thời điểm phân chia di sản.

Điểm c khoản 2 Điều 650 Bộ luật Dân sự 2015 quy định về những trường hợp thừa kế theo pháp luật như sau:

“Phần di sản có liên quan đến người được thừa kế theo di chúc nhưng họ không có quyền hưởng di sản, từ chối nhận di sản, chết trước hoặc chết cùng thời điểm với người lập di chúc; liên quan đến cơ quan, tổ chức được hưởng di sản theo di chúc, nhưng không còn tồn tại vào thời điểm mở thừa kế”.

Do ông C đã từ chối nhận di sản nên phần di sản này được chia theo pháp luật. Nguyên tắc chia tuân theo hàng thừa kế ở Điều 651 Bộ luật Dân sự 2015. Hàng thừa kế thứ nhất của ông A chỉ còn ông B.

“Hàng thừa kế thứ nhất gồm: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết”.

Điều 652 Bộ luật Dân sự 2015, do ông B chết trước ông A nên con của ông B là X được hưởng phần di sản mà ông B được hưởng nếu còn sống.

“Trường hợp con của người để lại di sản chết trước hoặc cùng một thời điểm với người để lại di sản thì cháu được hưởng phần di sản mà cha hoặc mẹ của cháu được hưởng nếu còn sống; nếu cháu cũng chết trước hoặc cùng một thời điểm với người để lại di sản thì chắt được hưởng phần di sản mà cha hoặc mẹ của chắt được hưởng nếu còn sống”.

Như vậy, nếu ông B còn sống thì ông B được hưởng toàn bộ di sản do ông A chết để lại. Tuy nhiên, do Ông B chết trước ông A nên phát sinh thừa kế thế vị, cháu là ông X được hưởng toàn bộ di sản của ông A.

Quan điểm thứ hai: X chỉ được hưởng phần di sản mà cha là ông B được hưởng nếu còn sống. Đối với phần di sản mà ông C từ chối thì chia theo pháp luật cho những người ở hàng thừa kế thứ 2 của ông A.

- Di sản thừa kể do ông A chết để lại có 2 phần: Phần dành cho ông B và Phần dành cho ông C. Giả sử ông B hưởng 50% và ông C 50% di sản.

- Điều 652 Bộ luật Dân sự 2015, do ông B chết trước ông A nên cháu là ông X được hưởng phần di sản mà ông B được hưỏng nếu còn sống. Tức X chi được hưởng 50% di sản thừa kế.

“Trường hợp con của người để lại di sản chết trước hoặc cùng một thời điểm với người để lại di sản thì cháu được hưởng phần di sản mà cha hoặc mẹ của cháu được hưởng nếu còn sống; nếu cháu cũng chết trước hoặc cùng một thời điểm với người để lại di sản thì chắt được hưởng phần di sản mà cha hoặc mẹ của chắt được hưởng nếu còn sống”.

- Theo Điều 620, Điểm c khoản 2 Điều 650 Bộ luật Dân sự 2015: Do ông C đã từ chối nhận di sản nên phần di sản 50% này được chia theo pháp luật. Nguyên tắc chia tuân theo hàng thừa kế ở Điều 651 Bộ luật Dân sự 2015, cụ thể:

“Điều 651. Người thừa kế theo pháp luật

1. Những người thừa kế theo pháp luật được quy định theo thứ tự sau đây:

a) Hàng thừa kế thứ nhất gồm: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết;

b) Hàng thừa kế thứ hai gồm: ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại, anh ruột, chị ruột, em ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại;

c) Hàng thừa kế thứ ba gồm: cụ nội, cụ ngoại của người chết; bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột; chắt ruột của người chết mà người chết là cụ nội, cụ ngoại.

2. Những người thừa kế cùng hàng được hưởng phần di sản bằng nhau.

3. Những người ở hàng thừa kế sau chỉ được hưởng thừa kế, nếu không còn ai ở hàng thừa kế trước do đã chết, không có quyền hưởng di sản, bị truất quyền hưởng di sản hoặc từ chối nhận di sản”.

Theo Khoản 3 Điều 651 Bộ luật Dân sự 2015 nêu trên, Hàng thừa kế thứ nhất không còn ai, do ông B đã chết, ông C đã từ chối nhận di sản nên 50% phần di sản này được chia cho những người ở hàng thừa kế thứ hai của ông A gồm: ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại, anh ruột, chị ruột, em ruột của người chết cháu ruột của người chết mà người chết là ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại.

Nguyễn Văn Ngọc